Arwyddion cadarnhaol ar gyfer adfer y gylfinir ym Mhrosiect Adar Prin yr Ucheldir yng Nghwm Elan

Mae newidiadau cadarnhaol ar y gweill ar gyfer cadwraeth y gylfinir yn Safle o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig (SoDdGA) Elenydd yng Nghwm Elan, diolch i Brosiect Adar Prin yr Ucheldir.

Gydag adnoddau o Gronfeydd Bioamrywiaeth Cyfoeth Naturiol Cymru (CNC) ar gyfer Gwydnwch Ecosystemau (BERF) a Chronfa Dreftadaeth y Loteri,  a’r Gronfa Adfer Natur, mae’r prosiect yn cael ei redeg fel rhan o gynllun Elan Links.  Mae'r cynllun yn ceisio gwrthdroi'r duedd ar ddirywiad y rhywogaeth bwysig hon, gyda chanlyniadau cadarnhaol ar gyfer y tymor nythu hwn. Lleolwyd pum nyth arall o gymharu ag un yn unig yn y blynyddoedd blaenorol, a chofnodwyd o leiaf ddau bâr arall o oedolion yn y dyffryn, ond mae'n debygol bod mwy. 

Ar hyn o bryd mae'r Gylfinir Ewrasiaidd yn un o'r blaenoriaethau cadwraeth adar uchaf yng Nghymru, gydag amcangyfrif o golli 90% o'r gylfinir ers 1993, ar gyfradd o 6% bob blwyddyn, gan adael tua 400 i 1,700 o barau bridio. Fe'i rhestrir fel aderyn ucheldirol prin, ynghyd â'r Rugiar Goch a'r Cwtiad Aur.

Gyda’r cyllid ychwanegol gan BERF CNC, Cronfa Dreftadaeth y Loteri a Chronfa Adfer Natur, canolbwyntiodd y prosiect ar dreftadaeth tirwedd i wella rheolaeth corsydd ac ardaloedd sy’n cael eu pori gan wartheg sy’n darparu’r cymysgedd cywir o amodau i ddenu’r gylfinir i nythu. Cynyddodd hefyd ei allu monitro ac arferion amddiffyn nythod, a roddodd well dealltwriaeth o faint o ylfinirod sy'n defnyddio ac yn bridio yn yr Elenydd, ac yn darparu gwell amddiffyniad i nythod sefydledig.

Dywedodd Eluned Lewis, Rheolwr Cynllun Elan Links:

“Mae’r canlyniadau yn ystod tymor nythu eleni yn edrych yn bositif hyd yn hyn, gydag ymgais gynhwysfawr i adnabod pob safle nythu. Rydym wedi gallu darparu cymysgedd da o fannau sy’n cael eu pori gan wartheg a chorsydd wedi’u gwella, sydd mor bwysig i ddenu’r gylfinir yma, ac er mwyn iddynt allu bwydo a bridio. 

“Mae monitro’r gylfinir yn gallu bod yn eithaf anodd. Gallant nythu mewn glaswellt Molinia trwchus ac felly gallant fod yn anodd dod o hyd iddynt, gan fod angen gwybodaeth arbenigol i'w gweld. Roeddem yn gallu buddsoddi mwy mewn monitro eleni, fel y gallem amddiffyn yn well y nythod y daethom o hyd iddynt rhag ysglyfaethwyr.  Serch hynny, tra bod gwarchod y nythod yn gadael i wyau ddeor, mae cywion yn dal yn agored i ysglyfaethwyr fel llwynogod ac mae monitro'n dod yn anodd gan fod y cywion wedi'u cuddliwio'n dda yn y llystyfiant trwchus. Mae mwy o waith i'w wneud o hyd, ond rydym yn gweld arwyddion pendant bod pethau’n gwella ac mae gennym lwyddiannau i adeiladu arnynt.

“Mae tenantiaid a ffermwyr o’r ardaloedd cyfagos hefyd wedi bod o gymorth mawr wrth roi gwybod i ni ble maen nhw’n gweld y gylfinir, ac mae’n achosi cryn gyffro yn y gymuned. Mae’r tenant yn Ardal Bwysig Adar yr Ucheldir (IUBA) yn y dyffryn wedi bod yn ymwneud yn weithredol â lleoli a diogelu nythod”.

Dywedodd Clive Hammer, Tenant yn yr Elenydd:

“Rwy’n falch iawn o fod wedi bod yn rhan o’r gwaith i fonitro’r gylfinir. Mae'n aderyn ucheldir prin, a gyda 400 i 1,700 o barau bridio ar ôl, mae'n hanfodol ein bod yn rheoli'r tirweddau lle gallant nythu a bridio”.

“Mae’n gyffrous gweld bod agwedd y prosiect yn dod â chanlyniadau cadarnhaol, ac rwy’n edrych ymlaen at weld datblygiadau pellach dros y flwyddyn nesaf.”

Dywedodd Ken Perry, Uwch Swyddog yr Amgylchedd, CNC:

“Mae’r gwaith y mae prosiect Elan Links wedi’i wneud i adfywio’r gylfinir yn Elenydd mor bwysig. Maent wedi canolbwyntio ymdrechion sylweddol ar y rhywogaeth bwysig hon dros y blynyddoedd diwethaf mewn cydweithrediad â'i thenant.

“Roedd arian o'r Cronfeydd Bioamrywiaeth ar gyfer Gwydnwch Ecosystemau yn canolbwyntio ar wella tir pori a chorsydd, sy'n gynefin hanfodol i'r gylfinir. Gyda’r gwaith parhaus, gobeithio, y bydd seiniau’r aderyn eiconig hwn i’w clywed o hyd yng Nghwm Elan mewn blynyddoedd i ddod”.

Mae’r Gweinidog dros Newid yn yr Hinsawdd, Julie James wedi addo ei chefnogaeth i helpu i fynd i’r afael â chyflwr y gylfinir.

Wrth siarad ar ymweliad diweddar ag Ynys Wen i gwrdd â Gylfinir Cymru, arbenigwyr ar adferiad y gylfinir, dywedodd y Gweinidog:

“Mae sicrhau bod ein cynefinoedd a’n rhywogaethau mwyaf gwerthfawr – gan gynnwys y Gylfinir eiconig – yn cael y cyfle i ymadfer a ffynnu yn elfen allweddol o ymrwymiad Llywodraeth Cymru i fynd i’r afael ag argyfyngau natur a hinsawdd.

“Rwyf am i genedlaethau’r dyfodol allu clywed cri hyfryd y gylfinir, felly bydd cyllid drwy ein Rhaglen Rhwydweithiau Natur yn allweddol i helpu i gyflawni hyn drwy dirwedd ac ymyriadau wedi’u targedu”.

“Mae angen ymdrech Tîm Cymru i weld natur a bioamrywiaeth yn adfer ac yn ffynnu. Rhaid i bawb wneud y dewisiadau cywir o ran defnydd tir ar gyfer ein bywyd gwyllt, a byddwn yn cefnogi’r rhai sy’n chwarae rhan flaenllaw mewn darparu amgylchedd mwy gwydn.”

Bydd Prosiect Adar Prin yr Ucheldiroedd yn parhau â’i ddull o warchod y gylfinir ac mae’n ystyried mesurau pellach fel rheoli ysglyfaethwyr, i helpu i atal dirywiad pellach.

Mae Ymddiriedolaeth Cwm Elan yn arwain ar y gylfinir ar Elenydd fel rhan o Gylfinir Cymru, partneriaeth Cymru gyfan o sefydliadau'r llywodraeth a chyrff anllywodraethol sy'n gweithio i achub y gylfinir yng Nghymru. Am ragor o wybodaeth ewch i www.curlewwales.org